تولید ترمه
نخستین مرحله بافت ترمه تهیه کردن مواد اولیه آن است. پارچه ترمه را از پشم و ابریشم میبافند.
معمولا در بافت ترمه از پشم سفید استفاده میشود. زیرا میتوان آنرا با رنگ دلخواه رنگآمیزی نمود. پشم پارچه ترمه باید مرغوب باشد و الیاف بلندی داشته باشد.
در این مرحله پشمهای انتخاب شده برای بافت ترمه شسته میشود تا از چرک و چربی موجود در آن تمیز شود. پشمها در محیط قلیایی خیسانده شده و چند نوبت با آب شسته میشود تا پشمها پاک و براق گردد. سپس پشمها را سفیدگری میکنند.
بعد از سفیدگری پشمها، نوبت رنگرزی آنهاست. رنگرزی پشم، از مهمترین مراحل بافت ترمه میباشد. ثبات رنگ در تار و پود ترمه بسیار با اهمیت است.
رنگهایی که مستقیم بکار برده شوند ثبات ندارند. به منظور حل مشکل، از موادی به نام دندانه استفاده میکنند. استفاده از مواد شمیایی معدنی به عنوان دندانه باعث افزایش قدرت جذب رنگ در پشم و همچنین ثبات رنگرزی پشمها و مرغوبیت ترمه بافته شده میگردد. ابتدا دندانه خالص میشود تا اثرش افزایش یابد.
معمولترین دندانهها روی، قلع، کلر، زاج سفید، سرب و سولفاتهای مواد معدنی و مازوج و برگ سماق و غیره که مواد هستند.
رنگرزی ترمه به وسیله رنگهای طبیعی و گیاهی انجام میشود . رنگی که در رنگرزی تار و پود پارچه ترمه استفاده میشود از ریشه، تنه، برگ، گل، میوه و یا پوست گیاهان بدست آید . متاسفانه نگهداری ترمه کاری دشوار است و در طول زمان پارچههای ترمه در اثر رطوبت و بید از میان رفته اند و اطلاعات کمی از رنگ و رنگرزی ترمه باقی مانده است.
زمینه پارچه ترمه همیشه ثابت بوده و رنگ ترمه مربوط به متن آن است.
رنگهای پس زمینه پارچه ترمه بسیار متنوع است. پر فروشترین رنگهای ترمه عبارتند از:
آبی کاربنی، سرمهای، فیروزهای، سبزآبی و زرشکی
در گذشته رنگ نیلی پر کاربردترین رنگ در تولید پارچه ترمه بود. رتبه دوم رنگها در رنگرزی پود ترمه رنگ زرد اسپرک بود.
با توجه به پیشرفتهای دهههای اخیر صنعت نساجی و تغییر ذایقه مشتریان، سبک رنگرزی مواد اولیه ترمه تغییر کرده تا ترمهها سلایق بیشتری را جذب کنند.
در این مرحله از بافت ترمه عملیات چلهدوانی انجام میشود. در بافت ترمه چله کشی با نخ مشکی انجام میشود. ابتدا سرنخ کل تارهای ترمه محاسبه میشود. متناسب با عرض و تراکم بافت پارچه ترمه تعداد سرنخ تار نیز افزایش مییابد. ترمه بافان به هر ۸۰ سرنخ یک چله میگویند. یعنی اگر یک پارچه ترمه ۳۰ چله باشد آن ترمه ۲۴۰۰ سرنخ دارد. برای چله دوانی ترمه باید ۸۰ سرنخ آماده شود. سرنخها به شکل طولی و به طور مساوی در کنار هم ۳۰ دفعه دوانده میشود تا ۲۴۰۰ سرنخ آماده شده و بعد همه سرنخها چله پیچی میشوند.
مرحله بعدی ترمه بافی ماسوره پیچی است. ترمه بافان، ماسوره پیچی را جزیی از چله کشی میدانند. برای ماسوره پیچی ترمه، از دستگاهی به نام چرخه کن استفاده میشود. ترمهباف، ابتدا کلاف نخ را روی دستگاه چرخکن سوار میکنند و سر کلاف نخ را بر روی ماسوره خالی قرار میدهند. بافنده ترمه با چرخش دستگیره دستگاه، نخ را به شیارهای ماسوره منتقل کرده و به این شکل ماسوره پیچی صورت میگیرد. حالا میتوان دوک را داخل ماکو قرار داد و بافت ترمه را شروع کرد.
ابریشم ترمه با ابریشمتابی آماده میشود.
ابریشمتابی خود هنر دیگری است که با استفاده از وسایلی مثل:
نی هوا، ماسوره کن، کونه بینی و چرخ، انجام میشود.
در بافت ترمه از دستگاهی به نام چری استفاده میشودکه بافندگان ترمه به آن زری میگویند. چری میلههایی دارد که تعدادشان بستگی به تعداد نخهای ترمه دارد. در کارگاه ترمه بافی بر روی دو دیوار روبرو دو چوب عمودی به فاصله ۵ متر از هم قرار دارد. روی این چوبها میلههایی نصب شده است. با ماسوره ترمه بافی نخ را بین این میلههای دو چوب میکشند و نخ صد بار دور هر میله پیچیده میشود.
جالب است بدانید که جنس دستگاه ترمه بافی از چوب است. نام دیگر دستگاه ترمه بافی چهاروردی است. پدالهای زیر پای ترمه باف باعث حرکت وردها میشود. برای ترمهبافی و کار با دستگاه، ترمه باف را یک شاگرد همراهی میکند، به این شاگرد گوشواره کش میگویند. گوشواره کش در بالای دستگاه ترمه بافی مینشیند و به ترمه باف که در پشت چهاروردی نشسته، کمک میکند. نخهای جهت ایجاد نقش بافت ترمه توسط گوشواره کش انتخاب میشود. او عهدهدارهدایت نخها برای بافت پارچه ترمه است. ترمه باف برای خواندن نقش ترمه، از شماره استفاده میکند.
در زمان قدیم که کار بافت ترمه به صورت سنتی انجام میشد استاد کار ترمهبافی که در پایین دستگاه مینشست شماره میخواند وشماره خوانده شده توسط شاگردش کشیده میشد. به طور مثال استاد کار ترمه باف تعدادی شماره میخواند، سپس شمارهها توسط گوشواره کش کشیده میشد در مرحله بعد پود توسط استاد ترمه باف کشیده میشد و با دفتین زدن ترمه بافته شده را محکم میکرد. بافت با خواندن سری بعدی شمارهها ادامه مییافت. گاهی بعضی شمارهها در سری بعدی بافت ترمه تغییر نمیکرد. به این صورت بافت ترمه تا تکمیل آن ادامه مییافت.
در گذشته استغاد ترمه باف باید از دقت و مهارت بالایی برخوردار بود و بافت ترمه با صرف زمان زیادی همراه بود. اما در زمان ما دستگاه ژاکارد جایگزین گوشواره کش شده است و تولید پارچه ترمه نسبت به گذشته سرعت گرفته است.
چون گاهی بافت ترمه حتی تا یک سال زمان میبرد، بافندگان ترمه در گوشه پارچه نام خود را نقش میکردند.
طرح ترمه، طراحی و طراحان ترمه
نقش و نگار چشم نواز به علاوه سرو خمیده از ویژگیهای پارچه ترمه است. طرحهای ترمه از طبیعت گرفته شده به طوری که اغلب این طرحها دارای نقش بتهجقه است که نشانه درخت سرو بوده و مورد احترام گذشتگان این دیار بوده است. ترمه، یکی از انواع پارچههای نفیس ایرانی است که اغلب آن را با نقش بته جقه می شناسند.
پارچه ترمه دارای طرحها و نقشهای بیشماری است. بته جقه، شناخته شدهترین نقش ترمه است. گل شاه عباسی، شاخ گوزنی، بته بادامی و بته سروی از دیگر نقوش پارچه ترمه است. بته خرقهای، بته ترمهای و بته کشمیری هم از نقوش ترمه هستند. البته ترمه دارای نقشهای متعدد دیگری نیز هست.
طراحان و نقش بندان پارچه ترمه، به فراخور هنر و سلیقه خود نقش ترمه را طراحی میکنند. در گذشته هر بافنده ترمه از طرح و نقش خاص خود بهره میگرفته و طرحهایش نیز به نام وی شناخته میشده است.
قابل توجه دوستداران صنایع دستی ایران و ترمه
شما علاقهمندان به ترمه میتوانید برای تکمیل تزیینات داخلی خود به شکلی اصیل، از پارچه ترمه در منزل و یا محیط کارتان استفاده کنید. ترمه میتواند به عنوان رو میزی، رو تختی، دیوار کوب و بسیاری موارد دیگر به فراخور محیط و سلیقه شما مورد استفاده قرار گیرد.
ترمه از نمادهای زندگی ایرانی است. از این رو ترمه و محصولات با پارچه ترمه، برای هدیه دادن بسیار مناسب است.
شما میتوانید در فروشگاه آنتیکچی به صورت آنلاین انواع محصولات ترمه را انتخاب و از خرید خود لذت ببرید.
برای خرید ترمه اینجا کلیک کنید.
ادامه مطلب